Μέρος από το χωριό Επανωχώρι Σελίνου, τόπο καταγωγής
του Σταμάτη Μπασιά. Πάνω αριστερά η συνοικία Μπασιάδω
Σταμάτης Μπασιάς
(αριθμός 1 στην αρχική σελίδα του Blog)
Γεννήθηκε στο χωριό Επανοχώρι Σελίνου το 1728. Σύμφωνα με τις προφορικές παραδόσεις που μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά αλλά και τα γραπτά στοιχεία που υπάρχουν, με το κάλεσμα του Δασκαλογιάννη, τεθείς επικεφαλής των συνεπαρχιωτών του και αφού ενισχύθηκε και από μερικούς άνδρες από άλλες επαρχίες, έτρεξε προς βοήθεια του. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σταμάτης Μπασιάς δεν κάμφθηκε από όσα σκέφθηκαν οι καπετάνιοι από τις άλλες πλην των Σφακίων επαρχίες και έτσι δεν έλαβαν μέρος στην επανάσταση. Ηταν ο μοναδικός μη Σφακιανός αρχηγός, που έλαβε μέρος σε αυτήν. Πήρε μέρος σ’ όλες τις μάχες που έγιναν τότε στην Κράπη , στον Καλλικράτη, στ’ Ασκύφου, στην Ανώπολη, στο Λουτρό και άλλα μέρη. Στη μάχη όμως της Ανώπολης καθώς πολεμούσε μαζί με τα παλλικάρια του κυκλώθηκε από τους Τούρκους. Τότε χωρίς να δειλιάσει επετέθη με το ξίφος του κατά των Τούρκων και έσπασε τη ζώνη αποκλεισμού. Δυστυχώς όμως σ’ εκείνη την έφοδο πληγώθηκε θανάσιμα. Τα παλληκάρια του τον μετέφεραν σ’ ένα κοντινό σπήλαιο, όπου μετά από λίγο ξεψύχησε. Από τότε το σπήλαιο εκείνο ονομάστηκε προς τιμή του «του Μπασιά το σπηλιάρι». Ορισμένες από τις πηγές που υπάρχουν, αναφέρουν ότι πολιορκήθηκε με πολλούς από τους άνδρες του σε σπήλαιο, αμύνθηκε γενναίως και ενεργήσας ξιφήρης έξοδο έπεσε ηρωικώς μαχόμενος με όλους τους οπαδούς του. Από την εξέταση όμως της θέσεως και του μεγέθους του σπηλαίου, το οποίο σήμερα το γνωρίζουμε, αλλά και όσα αναφέρονται σε έγκυρες ιστορικές πηγές, π.χ. τις οικογενειακές σημειώσεις του Γεν. Αρχηγού Κωστ. Μπασιά που βρίσκονται στο ΙΑΚ, αλλά και όσα αναφέρουν οι παραδώσεις, προκύπτει ότι δεν σκοτώθηκε πολιορκούμενος με τους άνδρες του στο σπήλαιο. Το ορθό είναι ότι η πολιορκία έγινε στην Ανώπολη και ότι στο σπήλαιο μεταφέρθηκε τραυματισμένος όπου και πέθανε.Η θέση του σπηλαίου που ξεψύχησε ο Σταμάτης Μπασιάς βρίσκεται κοντά στην Ανώπολη και είναι μέσα σε ένα φαράγγι που καταλήγει στην παραλία Ιλιγγας των Σφακίων.
Ομιλία του Κανάκη Γερωνυμάκη, σε εκδήλωση που έγινε στις 12-10-2008 στην Ανώπολη Σφακίων, από τον Δήμο Σφακίων, την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων και την οικογένεια των Μπασιάδων, για να τιμηθεί ο Σταμάτης Μπασιάς. Η ομιλία αυτή καθώς και άλλα στοιχεία δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Σελινιώτικα Νέα στις 16-10-2008 και 23-10-2008. Επίσης η ομιλία δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες "Αγώνας της Κρήτης" την 31-10-2008 και "Χανιώτικα Νέα" στις 23-3-2009.Ειδικότερα ο Κανάκης Γερωνυμάκης (που έχει βραβευτεί για έργα του από την Ακαδημία Αθηνών) έγραψε:
Ο Σταμάτης Μπασιάς δεν είναι γνωστός όσο του αξίζει και γενικά η οικογένεια των Μπασιάδων προσέφερε αίμα και αξιόλογες υπηρεσίες στους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης.
Αξίζει να διαβαστεί η ομιλία του γράφοντος, για τους Μπασιάδες, στην Ανώπολη Σφακίων την 12-10-2008:
"Το ότι υπάρχουμε στη ζωή το οφείλουμε στους γονείς μας, μα το ότι απαλαμβάνουμε τα αγαθά της ελευθερίας το οφείλουμε στους ήρωες προγόνους μας, σ' αυτούς που έδωσαν την ζωή τους και σ' αυτούς που ανάλωσαν την ζωή τους για να ζούμε ελεύθερα εμείς οι απόγονοί τους.
Ένας από τους ήρωες που μπήκε θεληματικά στη φωτιά και αυτοθυσιάστηκε ήτανε ο Σταμάτης Μπασιάς " ο προεστός του Πανωχωρίου" (όπως γράφει ο Παπαδοπετράκης) για τον οποίο ήρθαμε σήμερα όλοι εμείς εδώ για να αποδώσουμε φόρο μνήμης, τιμής και ευγνωμοσύνης. Μα και εκτός από τον ηρωικό Σταμάτη ενδείκνυται να πούμε περιληπτικά λίγα για την οικογένεια Μπασιάδων.
Οι Μπασιάδες είναι κλάδος των Καντανολέων με βαθύτερες ρίζες τους Σκορδύληδες των Σφακίων. 1) Πρώτος επώνυμος Μπασιάς που είχαμε υπόψη μας είναι ο Σταμάτης, ο μοναδικός μη Σφακιανός καπετάνιος που έλαβε μέρος στην Επανάσταση του Δασκαλογιάννη, που ήρθε με τους γενναίους Σελινιώτες του να συνθυσιαστεί με τους Σφακιανούς το 1770.
2) Γιος του Σταμάτη Μπασιά ήτανε ο Νικόλαος που εδιακρίθηκε στις επαναστάσεις 1821 - 1830, 1841, 1858.
2α) Γιος του Νικολάου Μπασιά ήτανε ο Κωνσταντίνος που διακρίθηκε σε πολλές επαναστάσεις και διετέλεσε Γενικός Αρχηγός του Σελίνου και που έδρασε πάντα ηρωικά και αποτελεσματικά.
2β) Επίσης γιος του Νικολάου Μπασιά ήτανε ο Αντώνιος που εδιακρίθηκε σαν οπλαρχηγός στις επαναστάσεις του 1858 και 1866 - 1869. Τραυματίστηκε στην Κράπη το 1867 και πέθανε από το τραύμα αυτό.
2γ) Επίσης γιος του Νικολάου Μπασιά ήτανε ο Μανώλης, που ήτανε οπλαρχηγός του 1858 και 1866 - 1869.
2δ) Επίσης γιος του Νικολάου Μπασιά ήτανε ο Θεόδωρος, οπλαρχηγός κατά την επανάσταση του 1858.
3α) Γιος του Κωνσταντίνου Μπασιά, γενικού αρχηγού του Σελίνου, ήτανε ο Αντώνης που ήτανε οπλαρχηγός στην επανάσταση του 1896 - 1897 και ετραυματίστηκε σε μάχη στην Παλαιόχωρα.
3β) Επίσης γιος του Κωνσταντίνου Μπασιά ήτανε ο Νικόλαος που ηγήθηκε επαρχιακής ομάδας Σελινιωτών κατά την επανάσταση του Θερίσου και το 1912 εξελέγη βουλευτής στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
3γ) Επίσης γιος του Κωνσταντίνου Μπασιά ήτανε ο Γεώργιος, οπλαρχηγός κατά την επανάσταση του 1896 - 1897.
4) Επίσης γιος του Κωνσταντίνου Μπασιά ήτανε ο Μανώλης που έλαβε μέρος στην Επανάσταση του Θερίσου και εξελέγη πληρεξούσιος, Εχρημάτισε διευθυντής στη Νομαρχία Χανίων και κατά την γερμανική κατοχή ήτανε στέλεχος της ΕΟΚ Ν. Χανίων.
5α) Ο Αντώνιος Νικολάου Μπασιάς, καθηγητής μαθηματικών εσκοτώθηκε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, σαν έφεδρος ανθυπολοχαγός. Του απενεμήθηκε μετά θάνατον ο πολεμικός σταυρός και ο βαθμός του λοχαγού.
5β) Ο Κωνσταντίνος Νικολάου Μπασιάς ήτανε κατά τη γερμανική κατοχή αρχηγός ανταρτικής αντιστασιακής ομάδας το 1941 - 1945.
Μα ας έλθουμε στην Επανάσταση του Δασκαλογιάννη εκεί που ο Σταμάτης Μπασιάς έδωσε τη ζωή του. Εκατό χρόνια μετά την οριστική επικράτηση των Τούρκων στην Κρήτη, ο χριστιανικός λαός του νησιού εστέναζε κάτω από το πέλμα του πιο βάρβαρου κατακτητή. Το θεόκτιστο τείχος που λέγεται Λευκά Όρη, το άγονο της επαρχίας Σφακίων και ο πολεμικός χαρακτήρας των Σφακιανών εκρατούσανε σε απόσταση τους κατακτητές και η επαρχία αυτή αποτελούσε μια χωριστή γεωγραφική μα και πολιτική ενότητα. Ποτέ δεν κατοίκησε κατάκτητής στα Σφακιά και ποτέ δεν εδρεύανε υπηρεσίες κατακτητών σ' αυτό τον τόπο. Επειδή δεν υπήρχε εξουσία κρατική, οι προύχοντες με τους καπεταναίους της επαρχίας εψήφιζαν δικούς τους τοπικούς νόμους. Επειδή ήτανε το μόνο μέρος της Κρήτης που δεν ελέγχετο από τον κατακτητή και το μόνο μέρος που δεν έφτανε το δηλητηριώδες βλέμμα του εχθρού, αναπτύχθηκε στα Σφακιά ναυτιλία και εμπόριο και ήτανε παράλληλα εκεί η πιο άγονη μα και η πιο πλούσια επαρχία, διότι επί πλέον δεν πληρώνανε μέχρι τότε στα Σφακιά χαράτζια και τζερεμιά. Δεν αισθανόταν όμως άνετα οι Σφακιανοί, αφού οι αδελφοί τους στην άλλη Κρήτη υψίσταντο τρομερά βασανιστήρια και ταπεινώσεις και αφού στα κορμιά των ραγιάδων εδοκίμαζαν οι Αγαρηνοί τα όπλα τους και τη σκοπευτική τους ικανότητα.
Εκεινά τα χρόνια εζούσε στην Ανώπολη των Σφακίων ένας μεγάλος άρχοντας. Ηταν γιος του Βλαχαντρουλή, μα επειδή ήξερε πολλα γράμματα ακούγετο Δασκαλογιάννης και γι' αυτό το όνομα επέρασε στην ιστορία αυτός και η επανάσταση της οποίας ήτανε εμπνευστής, οργανωτής, αρχηγός και ο κύριος χρηματοδότης. Είχε 4 τρικάταρτα καράβια και διέσχιζε τη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα. Ήτανε εφοπλιστής εκείνης της εποχής. Ήξερε ιταλικά, ρωσικά, και σε καλό βαθμό ισπανικά. Έβλεπε ότι οι Αγαρηνοί τους αχαμνούς χριστιανούς εξισλαμίζανε και τους ζωηρούς άντρες τους σκοτώνανε και έλεγε ότι στις αμέσως επόμενες δεκαετίες αν δεν αντιδράσουμε δυναμικά θα πάψει να υπάρχει στην Κρήτη εθνικό φρόνημα και εθνική συνείδηση.
Στην Τεριέστη εσυναντήθηκε το 1769 ο Δασκαλογιάννης με τους Αλέξιο και Θεόδωρο Ορλώφ, ναύαρχους της Ρωσίας στη Μεσόγειο και τον παροτρύνανε να ξεσηκώσει επανάσταση στην Κρήτη και θα έχει την αμέριστον συμπαράστασή τους και του δηλώσανε ότι μιλούνε για λογαρισμό της αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης. Ήτανε σε εμπόλεμον κατάσταση η Ρωσία με την Τουρκία από το 1768 και θέλανε να προκαλέσουνε αντιπερισπασμό. Μάλιστα όταν ο αδελφός του Δασκαλογιάννη Παύλος εσυνάντησε τους Ορλώφ στην Πάρο του είπανε να χτυπήσουνε οι Κρήτες μια μια τις πόλεις κι όταν θα χτυπούνε οι Κρήτες από τη στεριά, θα χτυπούνε και τα ρωσικά καράβια από τη θάλασσα με τα κανόνια τους.
Ήρθε στα Σφακιά ο Δασκαλογιάννης και είπε τις σκέψεις του και τις απόψεις του, που όλοι τις άκουσαν με ενθουσιασμό, εκτός από τον θείο του, τον συνετό και διορατικό Πρωτόπαπα.
"... Λέει του ο Πρωτόπαπας 'Δάσκαλε ίντα λογιάζεις;
θα τα σκλαβώσεις τα Σφακιά μ' αυτά που λογαριάζεις.
Κι άνεν το μάθει ο βασιλιάς, στρατό θα μασε φέρει
να δίδομε δοσίματα, σαν και στα Κάτω μέρη.
Να δίδομε δοσίματα χαράτζια κάθε χρόνο,
ποιοι δεν πλερώνουν τζερεμια; Οι Σφακιανοί είναι μόνο".
Μα λέει ο Δασκαλογιάννης:
" Ο Μόσκοβις αγλήγορα καράβια θε να μπέψει
τσοι σκλαβωμένους χριστιανούς για να τσοι ξεμιστέψει".
Και αντιλέγει ο Πρωτόπαπας:
"Ώστε να 'ρθουν τα κάτεργα κι ο Μόσκοβις να φτάξει
δεν θα 'χει σπίτι Σφακιανός εις τα Σφακιά να κάτσει".
Αφού δεν εισακούστηκε η γνώμη του Πρωτόπαπα, αυτός πρώτος και καλύτερος εμπήκε και στη μάχη. Ο Δασκαλογιάννης έστειλε αγγελιοφόρους στις άλλες επαρχίες της Κρήτης και ζητούσε τη γνώμη τους και τη συμπαράσταση τους όπου του υποσχέθηκαν συμμετοχή. Επικοινώνησε με τους παράγοντες του Μωριά, τον Μπενάκη και τον Μαυρομιχάλη και με τον λοχαγό του ρωσικού στρατού Παπάζογλου που ήρθε επί τούτου. Ητανε αισιόδοξος ο Δασκαλογιάννης από τις επαφές του και διαρκούντος του 1769 έφερε ένα πλοίο του φορτωμένο πολεμοφόδια στα Σφακιά.
"... Μα ήρθανε πάλι γράμματα εις του Δασκαλογιάννη
πως εσηκώθην ο Μωριάς κ' η Ρούμελη κ' η Μάνη.
Κι εκείνος βγάνει τη γραφή απού’ρθεν από πάνω
πως εσήκωσαν οι Ρωμιοί πόλεμο με σουλτάνο.
Κι απής των τ' αποδιάβασεν ο δάσκαλος ρωτά τσοι,
να πουν κι αυτοί τη γνώμη των κ' ίντα βουλή να πιάσει".
Και παίρνει την απάντηση:
"Μα εμείς ήμεσταν έτοιμοι στον πόλεμο να μπούμε,
την Κρήτη δίχως βάσανα γρήγορα να τη δούμε..."
Επροπαρασκευάζετο ο Δασκαλογιάννης για πόλεμο και εσυγκέντρωνε πολεμοφόδια και αρχές Απριλίου του 1770 εκατέβηκε με τους επαναστάτες του στην Κράπη και ενημερώνει και τον σουλτάνο:
"... Πιάνει βουλώνει μια γραφή μπέμπει την του σουλτάνο
να ξεσηκώσει την Τουρκιά απού την Κρήτη απάνω.
Και να σηκώσει την Τουρκιά κι απού τα τρία κάστρη
γη θα του κάμει πόλεμο κι ούλα θα τα χαλάσει...".
Άρχισε να περιορίζεται η αισιοδοξία του Δασκαλογιάννη όταν είδε την απουσία της Κρήτης μα ήλπιζε στην συμπαράσταση της Ρωσίας.
Μόνο ο Καπετάνιος Σταμάτης Μπασιάς από το Πανωχώρι Σελίνου, αυτός ο φλογερός και γενναίος πατριώτης, με τους γενναίους Σελινιώτες του, που συμπληρώνουνταν ακόμα από λίγους Κισαμίτες και Κυδωνιάτες ήρθανε σαν οργανωμένη ομάδα να συμπαρασταθούνε και να συνθυσιαστούνε με τους Σφακιανούς. Από τις άλλες όμορες επαρχίες ήτανε μεμονωμένα παλληκάρια που επολέμησαν γενναία υπό τις διαταγές Σφακιανών καπεταναίων. Ήτανε ακόμα ο Περοδάσκαλος από το Σπανιάκο με τον αδελφό του Ιάκωβο και λίγους άλλους άντρες. Στην Αράδενα εσκοτωθήκανε δυο Αγιοβασιλιώτες. Ήτανε άντρες και από το Αμάρι. Εισβάλανε οι Σφακιανοί στις γειτονικές επαρχίες και σκοτώνανε τους Τούρκους και ελεηλατούσανε τις περιουσίες τους.
"... Εδιαγουμίσαν τα χωριά και κάνουν κελεπίρια,
παίρνουνε βούγια και σφαχτά και ρούχα και μπακίρια.
Οι Τούρκοι διαγουμίζουνται, στα κάστρα κουβαλιούνται
κι όσοι επομείνα στα χωριά εις τα κονάκια κλειούνται..."
Μα και ο σουλτάνος δίνει διαταγές:
"Τ' ασκέρια να χαζιερευτού να κατεβώ στην Κρήτη,
να βγούνε απάνω στα Σφακιά να μην αφήσου σπίτι.
Και παραγγέρνει του πασά απού ήτο σερασκέρης
"Ούλους τσοι πρώτους των Σφακιών δεμένους να τσοι φέρεις".
Ο Δασκαλογιάννης επήρε τους επαναστάτες του και επήγε στη Μαλάξα και στρατοπέδεψε και αγνάντευε στο πέλαγος για να δει τον ρωσικό στόλο, αυτόν που δεν ήρθε ποτέ. Αφού αποφασιστήκανε πως δεν έρχεται ο ρωσικός στόλος εγυρίσανε στην Κράπη και εκεί σε λίγες μέρες τους χτύπησε 15.000 τουρκικός στρατός ενώ αυτοί ήτανε 2.000. Αντισταθήκανε γενναία μα λόγω της αριθμητικής υπεροχής του εχθρού, και όταν περάσανε 6.000 Τούρκοι από τον Δοκαρόπορο, φοβούμενοι ότι θα τους περικυκλώσουνε, άρχισαν να υποχωρούνε. Μέχρι να περάσουνε του Κατρέ τον Λαγκό οι Τούρκοι είχανε 800 νεκρούς και οι επαναστάτες 70. Όταν οι Τούρκοι εχτύπησαν και από το μέρος του Καλλικράτη επήγε από εκεί να κρατήσει άμυνα ο Γιωργακομάρκος με τους Καλλικρατιανούς και ο Μπουρμπαχοστρατής με τους μισούς Ασφενδιώτες. Ο άλλος αρχηγός των Ασφεδιωτών, ο Νικόλαος Δεληγιαννάκης, εμάχετο από το Ξυλόδεμα με τον Δασκαλογιάννη, με άλλα σφακιανά μπαϊράκια και με τον Σταμάτη Μπασιά και τους Σελινιώτες του. Οι Σφακιανοί αντιστέκονταν απεγνωσμένα, μα όπως ήτανε φυσικό υποχωρούσανε σιγά - σιγά. Στον Πάνω Πορόλαγκο, στην Ίμπρο κρατήσανε άμυνα δύο μέρες. Εκεί εσκοτωθήκανε 800 Τούρκοι και 300 επαναστάτες. Όμως και από εκεί υποχωρήσανε και οι Τούρκοι πιάσανε τα παραλιακά χωριά.
"... Καίσιν αγόρια και γιαλιές και Βουβαδοβρασκάδες,
πολύ κακό το πάθετε καημένες Κομητάδες.
Σάββατο μέρα εφτάξασι στου Μπρος Γιαλού τα όρια.
Η γης κι ο κόσμος έτρεμεν από τα μοιρολόγια...".
Στη συνέχεια οι Τούρκοι εβγήκανε στην Ανώπολη, στην καρδιά της επανάστασης. Οι Σφακιανοί με μόνους συμπαραστάτες τους γενναίους Σελινιώτες, εμάχονταν προστεύοντας και τα γυναικόπαιδα. Σε λίγο εφτάσανε ακόμα 6000 Τούρκοι όπου αναμειχτήκανε με τους επαναστάτες και η μάχη εσυνεχίστηκε με τα μαχαίρια. Σ' αυτή τη μάχη ετραυματίστηκε βαριά ο Σταμάτης Μπασιάς και οι άντρες του τον μεταφέρανε σε παρακείμενο σπήλιο στο φαράγγι που εκβάλλει στην Ιλιγγα όπου εκεί εξέπνευσε. Από τότε ακούγεται εκεί "του Μπασιά το Σπηλιάρι". Εσκοτωθήκανε και πολλοί από τους άντρες του. Για το θάνατο του Σταμάτη Μπασιά γράφει ο Ι. Μουρέλος στην Ιστορία της Κρήτης στον Α' τόμο, σελ. 160 και Β. Ψιλάκης στην Ιστορία της Κρήτης τ. Γ' σελ. 1433.
Ο Δασκαλογιάννης, αφού είδε πως είχε χαθεί το παν, για να σταματήσει το μακελειό σε βάρος των Σφακιανών επαρουσιάστηκε στον πασά ενώ ήξερε σίγουρα ότι θα πεθάνει. Στην ανάκριση ο πασάς είπε του Δασκαλογιάννη:
"... Οι Σφακιανοί δοσίματα, χαράτζια δεν εδίδα,
πες μου ίντα ταν αφορμή κι έπεσες στην παγίδα;"
Και του απάντησε:
"...Εγώ κι αν είμαι Σφακιανός, παιδί της Κρήτης είμαι,
και να θωρώ τσι Χριστιανούς στα βάσανα πονεί με.
Γιατί και τσ' άλλους Χριστιανούς, απού νιε στου σουλτάνο
δεν τσ' έχετε για τίβοτσι στον κόσμο τον απάνω.
Γι’αυτό και εγώ αποφάσισα την Κρήτη να σηκώσω
και απού τα χέρια των Τουρκώ να την ελευτερώσω...".
Την 17 Ιουνίου 1771 εγδάρανε ζωντανό τον Δασκαλογιάννη οι Τούρκοι, λουρίδες κόβανε τις σάρκες του και τις πετούσανε και του είχανε ένα καθρέφτη μπροστά και του λέγανε:
"Είδες καπετάνιο πως σου πηγαίνουνε τα κόκκινα;".
Τον αδελφό του Νικολάκη τον φέρανε δεμένο να παρακολουθήσει τη σκηνή και ο άνθρωπος δεν άντεξε και παραφρόνησε.
Από τέτοιους ήρωες εκληρονομήσαμε τα δικαιώματα να ζούμε ελεύτεροι. Εκληρονομήσαμε όμως και την υποχρέωση να τους θυμόμαστε και να τους τιμούμε.
Κυρίες και κύριοι,
από τη σύντομη αναφορά μας στην οικογένεια Μπασιάδων παρακαλώ να προσέξετε δύο μοναδικότητες.
Πρώτον: Από όλη την Κρήτη, μα και το εξωτερικό υποσχεθήκανε συμπαράσταση στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη, μα μόνο ο γενναίος Σταμάτης Μπασιάς, με τους γενναίους Σελινιώτες του ετολμήσανε να έλθουνε εδώ να συνθυσιαστούνε με τους Σφακιανούς για την ελευτερία.
Δεύτερον: Στις διάφορες εγκυκλοπαίδειες συναντούμε 14 επώνυμους ήρωες Μπασιάδες. Δεν το συναντούμε συχνά αυτό σε πανεθνικό επίπεδο 14 επώνυμοι ήρωες από μια οικογένεια. Ας ανοίξετε την εγκυκλοπαίδεια "Νέα Δομή" στη λέξη Μπασιάς, τόμος 23, σελ. 88.
Αξίζει να διαβαστεί η ομιλία του γράφοντος, για τους Μπασιάδες, στην Ανώπολη Σφακίων την 12-10-2008:
"Το ότι υπάρχουμε στη ζωή το οφείλουμε στους γονείς μας, μα το ότι απαλαμβάνουμε τα αγαθά της ελευθερίας το οφείλουμε στους ήρωες προγόνους μας, σ' αυτούς που έδωσαν την ζωή τους και σ' αυτούς που ανάλωσαν την ζωή τους για να ζούμε ελεύθερα εμείς οι απόγονοί τους.
Ένας από τους ήρωες που μπήκε θεληματικά στη φωτιά και αυτοθυσιάστηκε ήτανε ο Σταμάτης Μπασιάς " ο προεστός του Πανωχωρίου" (όπως γράφει ο Παπαδοπετράκης) για τον οποίο ήρθαμε σήμερα όλοι εμείς εδώ για να αποδώσουμε φόρο μνήμης, τιμής και ευγνωμοσύνης. Μα και εκτός από τον ηρωικό Σταμάτη ενδείκνυται να πούμε περιληπτικά λίγα για την οικογένεια Μπασιάδων.
Οι Μπασιάδες είναι κλάδος των Καντανολέων με βαθύτερες ρίζες τους Σκορδύληδες των Σφακίων. 1) Πρώτος επώνυμος Μπασιάς που είχαμε υπόψη μας είναι ο Σταμάτης, ο μοναδικός μη Σφακιανός καπετάνιος που έλαβε μέρος στην Επανάσταση του Δασκαλογιάννη, που ήρθε με τους γενναίους Σελινιώτες του να συνθυσιαστεί με τους Σφακιανούς το 1770.
2) Γιος του Σταμάτη Μπασιά ήτανε ο Νικόλαος που εδιακρίθηκε στις επαναστάσεις 1821 - 1830, 1841, 1858.
2α) Γιος του Νικολάου Μπασιά ήτανε ο Κωνσταντίνος που διακρίθηκε σε πολλές επαναστάσεις και διετέλεσε Γενικός Αρχηγός του Σελίνου και που έδρασε πάντα ηρωικά και αποτελεσματικά.
2β) Επίσης γιος του Νικολάου Μπασιά ήτανε ο Αντώνιος που εδιακρίθηκε σαν οπλαρχηγός στις επαναστάσεις του 1858 και 1866 - 1869. Τραυματίστηκε στην Κράπη το 1867 και πέθανε από το τραύμα αυτό.
2γ) Επίσης γιος του Νικολάου Μπασιά ήτανε ο Μανώλης, που ήτανε οπλαρχηγός του 1858 και 1866 - 1869.
2δ) Επίσης γιος του Νικολάου Μπασιά ήτανε ο Θεόδωρος, οπλαρχηγός κατά την επανάσταση του 1858.
3α) Γιος του Κωνσταντίνου Μπασιά, γενικού αρχηγού του Σελίνου, ήτανε ο Αντώνης που ήτανε οπλαρχηγός στην επανάσταση του 1896 - 1897 και ετραυματίστηκε σε μάχη στην Παλαιόχωρα.
3β) Επίσης γιος του Κωνσταντίνου Μπασιά ήτανε ο Νικόλαος που ηγήθηκε επαρχιακής ομάδας Σελινιωτών κατά την επανάσταση του Θερίσου και το 1912 εξελέγη βουλευτής στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
3γ) Επίσης γιος του Κωνσταντίνου Μπασιά ήτανε ο Γεώργιος, οπλαρχηγός κατά την επανάσταση του 1896 - 1897.
4) Επίσης γιος του Κωνσταντίνου Μπασιά ήτανε ο Μανώλης που έλαβε μέρος στην Επανάσταση του Θερίσου και εξελέγη πληρεξούσιος, Εχρημάτισε διευθυντής στη Νομαρχία Χανίων και κατά την γερμανική κατοχή ήτανε στέλεχος της ΕΟΚ Ν. Χανίων.
5α) Ο Αντώνιος Νικολάου Μπασιάς, καθηγητής μαθηματικών εσκοτώθηκε στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, σαν έφεδρος ανθυπολοχαγός. Του απενεμήθηκε μετά θάνατον ο πολεμικός σταυρός και ο βαθμός του λοχαγού.
5β) Ο Κωνσταντίνος Νικολάου Μπασιάς ήτανε κατά τη γερμανική κατοχή αρχηγός ανταρτικής αντιστασιακής ομάδας το 1941 - 1945.
Μα ας έλθουμε στην Επανάσταση του Δασκαλογιάννη εκεί που ο Σταμάτης Μπασιάς έδωσε τη ζωή του. Εκατό χρόνια μετά την οριστική επικράτηση των Τούρκων στην Κρήτη, ο χριστιανικός λαός του νησιού εστέναζε κάτω από το πέλμα του πιο βάρβαρου κατακτητή. Το θεόκτιστο τείχος που λέγεται Λευκά Όρη, το άγονο της επαρχίας Σφακίων και ο πολεμικός χαρακτήρας των Σφακιανών εκρατούσανε σε απόσταση τους κατακτητές και η επαρχία αυτή αποτελούσε μια χωριστή γεωγραφική μα και πολιτική ενότητα. Ποτέ δεν κατοίκησε κατάκτητής στα Σφακιά και ποτέ δεν εδρεύανε υπηρεσίες κατακτητών σ' αυτό τον τόπο. Επειδή δεν υπήρχε εξουσία κρατική, οι προύχοντες με τους καπεταναίους της επαρχίας εψήφιζαν δικούς τους τοπικούς νόμους. Επειδή ήτανε το μόνο μέρος της Κρήτης που δεν ελέγχετο από τον κατακτητή και το μόνο μέρος που δεν έφτανε το δηλητηριώδες βλέμμα του εχθρού, αναπτύχθηκε στα Σφακιά ναυτιλία και εμπόριο και ήτανε παράλληλα εκεί η πιο άγονη μα και η πιο πλούσια επαρχία, διότι επί πλέον δεν πληρώνανε μέχρι τότε στα Σφακιά χαράτζια και τζερεμιά. Δεν αισθανόταν όμως άνετα οι Σφακιανοί, αφού οι αδελφοί τους στην άλλη Κρήτη υψίσταντο τρομερά βασανιστήρια και ταπεινώσεις και αφού στα κορμιά των ραγιάδων εδοκίμαζαν οι Αγαρηνοί τα όπλα τους και τη σκοπευτική τους ικανότητα.
Εκεινά τα χρόνια εζούσε στην Ανώπολη των Σφακίων ένας μεγάλος άρχοντας. Ηταν γιος του Βλαχαντρουλή, μα επειδή ήξερε πολλα γράμματα ακούγετο Δασκαλογιάννης και γι' αυτό το όνομα επέρασε στην ιστορία αυτός και η επανάσταση της οποίας ήτανε εμπνευστής, οργανωτής, αρχηγός και ο κύριος χρηματοδότης. Είχε 4 τρικάταρτα καράβια και διέσχιζε τη Μεσόγειο και τη Μαύρη θάλασσα. Ήτανε εφοπλιστής εκείνης της εποχής. Ήξερε ιταλικά, ρωσικά, και σε καλό βαθμό ισπανικά. Έβλεπε ότι οι Αγαρηνοί τους αχαμνούς χριστιανούς εξισλαμίζανε και τους ζωηρούς άντρες τους σκοτώνανε και έλεγε ότι στις αμέσως επόμενες δεκαετίες αν δεν αντιδράσουμε δυναμικά θα πάψει να υπάρχει στην Κρήτη εθνικό φρόνημα και εθνική συνείδηση.
Στην Τεριέστη εσυναντήθηκε το 1769 ο Δασκαλογιάννης με τους Αλέξιο και Θεόδωρο Ορλώφ, ναύαρχους της Ρωσίας στη Μεσόγειο και τον παροτρύνανε να ξεσηκώσει επανάσταση στην Κρήτη και θα έχει την αμέριστον συμπαράστασή τους και του δηλώσανε ότι μιλούνε για λογαρισμό της αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης. Ήτανε σε εμπόλεμον κατάσταση η Ρωσία με την Τουρκία από το 1768 και θέλανε να προκαλέσουνε αντιπερισπασμό. Μάλιστα όταν ο αδελφός του Δασκαλογιάννη Παύλος εσυνάντησε τους Ορλώφ στην Πάρο του είπανε να χτυπήσουνε οι Κρήτες μια μια τις πόλεις κι όταν θα χτυπούνε οι Κρήτες από τη στεριά, θα χτυπούνε και τα ρωσικά καράβια από τη θάλασσα με τα κανόνια τους.
Ήρθε στα Σφακιά ο Δασκαλογιάννης και είπε τις σκέψεις του και τις απόψεις του, που όλοι τις άκουσαν με ενθουσιασμό, εκτός από τον θείο του, τον συνετό και διορατικό Πρωτόπαπα.
"... Λέει του ο Πρωτόπαπας 'Δάσκαλε ίντα λογιάζεις;
θα τα σκλαβώσεις τα Σφακιά μ' αυτά που λογαριάζεις.
Κι άνεν το μάθει ο βασιλιάς, στρατό θα μασε φέρει
να δίδομε δοσίματα, σαν και στα Κάτω μέρη.
Να δίδομε δοσίματα χαράτζια κάθε χρόνο,
ποιοι δεν πλερώνουν τζερεμια; Οι Σφακιανοί είναι μόνο".
Μα λέει ο Δασκαλογιάννης:
" Ο Μόσκοβις αγλήγορα καράβια θε να μπέψει
τσοι σκλαβωμένους χριστιανούς για να τσοι ξεμιστέψει".
Και αντιλέγει ο Πρωτόπαπας:
"Ώστε να 'ρθουν τα κάτεργα κι ο Μόσκοβις να φτάξει
δεν θα 'χει σπίτι Σφακιανός εις τα Σφακιά να κάτσει".
Αφού δεν εισακούστηκε η γνώμη του Πρωτόπαπα, αυτός πρώτος και καλύτερος εμπήκε και στη μάχη. Ο Δασκαλογιάννης έστειλε αγγελιοφόρους στις άλλες επαρχίες της Κρήτης και ζητούσε τη γνώμη τους και τη συμπαράσταση τους όπου του υποσχέθηκαν συμμετοχή. Επικοινώνησε με τους παράγοντες του Μωριά, τον Μπενάκη και τον Μαυρομιχάλη και με τον λοχαγό του ρωσικού στρατού Παπάζογλου που ήρθε επί τούτου. Ητανε αισιόδοξος ο Δασκαλογιάννης από τις επαφές του και διαρκούντος του 1769 έφερε ένα πλοίο του φορτωμένο πολεμοφόδια στα Σφακιά.
"... Μα ήρθανε πάλι γράμματα εις του Δασκαλογιάννη
πως εσηκώθην ο Μωριάς κ' η Ρούμελη κ' η Μάνη.
Κι εκείνος βγάνει τη γραφή απού’ρθεν από πάνω
πως εσήκωσαν οι Ρωμιοί πόλεμο με σουλτάνο.
Κι απής των τ' αποδιάβασεν ο δάσκαλος ρωτά τσοι,
να πουν κι αυτοί τη γνώμη των κ' ίντα βουλή να πιάσει".
Και παίρνει την απάντηση:
"Μα εμείς ήμεσταν έτοιμοι στον πόλεμο να μπούμε,
την Κρήτη δίχως βάσανα γρήγορα να τη δούμε..."
Επροπαρασκευάζετο ο Δασκαλογιάννης για πόλεμο και εσυγκέντρωνε πολεμοφόδια και αρχές Απριλίου του 1770 εκατέβηκε με τους επαναστάτες του στην Κράπη και ενημερώνει και τον σουλτάνο:
"... Πιάνει βουλώνει μια γραφή μπέμπει την του σουλτάνο
να ξεσηκώσει την Τουρκιά απού την Κρήτη απάνω.
Και να σηκώσει την Τουρκιά κι απού τα τρία κάστρη
γη θα του κάμει πόλεμο κι ούλα θα τα χαλάσει...".
Άρχισε να περιορίζεται η αισιοδοξία του Δασκαλογιάννη όταν είδε την απουσία της Κρήτης μα ήλπιζε στην συμπαράσταση της Ρωσίας.
Μόνο ο Καπετάνιος Σταμάτης Μπασιάς από το Πανωχώρι Σελίνου, αυτός ο φλογερός και γενναίος πατριώτης, με τους γενναίους Σελινιώτες του, που συμπληρώνουνταν ακόμα από λίγους Κισαμίτες και Κυδωνιάτες ήρθανε σαν οργανωμένη ομάδα να συμπαρασταθούνε και να συνθυσιαστούνε με τους Σφακιανούς. Από τις άλλες όμορες επαρχίες ήτανε μεμονωμένα παλληκάρια που επολέμησαν γενναία υπό τις διαταγές Σφακιανών καπεταναίων. Ήτανε ακόμα ο Περοδάσκαλος από το Σπανιάκο με τον αδελφό του Ιάκωβο και λίγους άλλους άντρες. Στην Αράδενα εσκοτωθήκανε δυο Αγιοβασιλιώτες. Ήτανε άντρες και από το Αμάρι. Εισβάλανε οι Σφακιανοί στις γειτονικές επαρχίες και σκοτώνανε τους Τούρκους και ελεηλατούσανε τις περιουσίες τους.
"... Εδιαγουμίσαν τα χωριά και κάνουν κελεπίρια,
παίρνουνε βούγια και σφαχτά και ρούχα και μπακίρια.
Οι Τούρκοι διαγουμίζουνται, στα κάστρα κουβαλιούνται
κι όσοι επομείνα στα χωριά εις τα κονάκια κλειούνται..."
Μα και ο σουλτάνος δίνει διαταγές:
"Τ' ασκέρια να χαζιερευτού να κατεβώ στην Κρήτη,
να βγούνε απάνω στα Σφακιά να μην αφήσου σπίτι.
Και παραγγέρνει του πασά απού ήτο σερασκέρης
"Ούλους τσοι πρώτους των Σφακιών δεμένους να τσοι φέρεις".
Ο Δασκαλογιάννης επήρε τους επαναστάτες του και επήγε στη Μαλάξα και στρατοπέδεψε και αγνάντευε στο πέλαγος για να δει τον ρωσικό στόλο, αυτόν που δεν ήρθε ποτέ. Αφού αποφασιστήκανε πως δεν έρχεται ο ρωσικός στόλος εγυρίσανε στην Κράπη και εκεί σε λίγες μέρες τους χτύπησε 15.000 τουρκικός στρατός ενώ αυτοί ήτανε 2.000. Αντισταθήκανε γενναία μα λόγω της αριθμητικής υπεροχής του εχθρού, και όταν περάσανε 6.000 Τούρκοι από τον Δοκαρόπορο, φοβούμενοι ότι θα τους περικυκλώσουνε, άρχισαν να υποχωρούνε. Μέχρι να περάσουνε του Κατρέ τον Λαγκό οι Τούρκοι είχανε 800 νεκρούς και οι επαναστάτες 70. Όταν οι Τούρκοι εχτύπησαν και από το μέρος του Καλλικράτη επήγε από εκεί να κρατήσει άμυνα ο Γιωργακομάρκος με τους Καλλικρατιανούς και ο Μπουρμπαχοστρατής με τους μισούς Ασφενδιώτες. Ο άλλος αρχηγός των Ασφεδιωτών, ο Νικόλαος Δεληγιαννάκης, εμάχετο από το Ξυλόδεμα με τον Δασκαλογιάννη, με άλλα σφακιανά μπαϊράκια και με τον Σταμάτη Μπασιά και τους Σελινιώτες του. Οι Σφακιανοί αντιστέκονταν απεγνωσμένα, μα όπως ήτανε φυσικό υποχωρούσανε σιγά - σιγά. Στον Πάνω Πορόλαγκο, στην Ίμπρο κρατήσανε άμυνα δύο μέρες. Εκεί εσκοτωθήκανε 800 Τούρκοι και 300 επαναστάτες. Όμως και από εκεί υποχωρήσανε και οι Τούρκοι πιάσανε τα παραλιακά χωριά.
"... Καίσιν αγόρια και γιαλιές και Βουβαδοβρασκάδες,
πολύ κακό το πάθετε καημένες Κομητάδες.
Σάββατο μέρα εφτάξασι στου Μπρος Γιαλού τα όρια.
Η γης κι ο κόσμος έτρεμεν από τα μοιρολόγια...".
Στη συνέχεια οι Τούρκοι εβγήκανε στην Ανώπολη, στην καρδιά της επανάστασης. Οι Σφακιανοί με μόνους συμπαραστάτες τους γενναίους Σελινιώτες, εμάχονταν προστεύοντας και τα γυναικόπαιδα. Σε λίγο εφτάσανε ακόμα 6000 Τούρκοι όπου αναμειχτήκανε με τους επαναστάτες και η μάχη εσυνεχίστηκε με τα μαχαίρια. Σ' αυτή τη μάχη ετραυματίστηκε βαριά ο Σταμάτης Μπασιάς και οι άντρες του τον μεταφέρανε σε παρακείμενο σπήλιο στο φαράγγι που εκβάλλει στην Ιλιγγα όπου εκεί εξέπνευσε. Από τότε ακούγεται εκεί "του Μπασιά το Σπηλιάρι". Εσκοτωθήκανε και πολλοί από τους άντρες του. Για το θάνατο του Σταμάτη Μπασιά γράφει ο Ι. Μουρέλος στην Ιστορία της Κρήτης στον Α' τόμο, σελ. 160 και Β. Ψιλάκης στην Ιστορία της Κρήτης τ. Γ' σελ. 1433.
Ο Δασκαλογιάννης, αφού είδε πως είχε χαθεί το παν, για να σταματήσει το μακελειό σε βάρος των Σφακιανών επαρουσιάστηκε στον πασά ενώ ήξερε σίγουρα ότι θα πεθάνει. Στην ανάκριση ο πασάς είπε του Δασκαλογιάννη:
"... Οι Σφακιανοί δοσίματα, χαράτζια δεν εδίδα,
πες μου ίντα ταν αφορμή κι έπεσες στην παγίδα;"
Και του απάντησε:
"...Εγώ κι αν είμαι Σφακιανός, παιδί της Κρήτης είμαι,
και να θωρώ τσι Χριστιανούς στα βάσανα πονεί με.
Γιατί και τσ' άλλους Χριστιανούς, απού νιε στου σουλτάνο
δεν τσ' έχετε για τίβοτσι στον κόσμο τον απάνω.
Γι’αυτό και εγώ αποφάσισα την Κρήτη να σηκώσω
και απού τα χέρια των Τουρκώ να την ελευτερώσω...".
Την 17 Ιουνίου 1771 εγδάρανε ζωντανό τον Δασκαλογιάννη οι Τούρκοι, λουρίδες κόβανε τις σάρκες του και τις πετούσανε και του είχανε ένα καθρέφτη μπροστά και του λέγανε:
"Είδες καπετάνιο πως σου πηγαίνουνε τα κόκκινα;".
Τον αδελφό του Νικολάκη τον φέρανε δεμένο να παρακολουθήσει τη σκηνή και ο άνθρωπος δεν άντεξε και παραφρόνησε.
Από τέτοιους ήρωες εκληρονομήσαμε τα δικαιώματα να ζούμε ελεύτεροι. Εκληρονομήσαμε όμως και την υποχρέωση να τους θυμόμαστε και να τους τιμούμε.
Κυρίες και κύριοι,
από τη σύντομη αναφορά μας στην οικογένεια Μπασιάδων παρακαλώ να προσέξετε δύο μοναδικότητες.
Πρώτον: Από όλη την Κρήτη, μα και το εξωτερικό υποσχεθήκανε συμπαράσταση στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη, μα μόνο ο γενναίος Σταμάτης Μπασιάς, με τους γενναίους Σελινιώτες του ετολμήσανε να έλθουνε εδώ να συνθυσιαστούνε με τους Σφακιανούς για την ελευτερία.
Δεύτερον: Στις διάφορες εγκυκλοπαίδειες συναντούμε 14 επώνυμους ήρωες Μπασιάδες. Δεν το συναντούμε συχνά αυτό σε πανεθνικό επίπεδο 14 επώνυμοι ήρωες από μια οικογένεια. Ας ανοίξετε την εγκυκλοπαίδεια "Νέα Δομή" στη λέξη Μπασιάς, τόμος 23, σελ. 88.
Παρατήρηση:
Για την δράση του Σταμάτη Μπασιά γίνεται αναφορά στις ιστορίες Μουρέλλου, Κριάρη, Ψυλλάκη, στις οικογενειακές σημειώσεις του Κωστ. Μπασιά (Γεν. Αρχηγού Σελίνου) στο ΙΑΚ, σε πολλές εγκυκλοπαίδειες (όπως Μεγάλη Ελληνική εγκυκλοπαίδεια, ΔΟΜΗ κτλ), αλλά και σε πλήθος από δημοσιεύματα σε εφημερίδες. Αξιοσημείωστο είναι ότι το σπήλαιο που ξεψύχησε, ονομαζόταν από τους κατοίκους της περιοχής, όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν από τον θάνατο του (περίπου 240), με το όνομα του.
Η θέση του σπηλαίου που πέθανε ο Σταμάτης Μπασιάς
Παρουσιάζεται αεροφωτογραφία της περιοχής Ανώπολης-Σφακίων και σημειώνεται η θέση που βρίσκεται το σπηλιάρι του Μπασιά. Φαίνεται το φαράγγι που καταλήγει στην παραλία Ιλιγγας.
Ενα τραγούδι για τον Σταμάτη Μπασιά
( της Ερμιόνης Γεωρ. Παπαδογιαννάκη )
Ο Καπετάν Σταμάτης Μπασιάς
Το κάλεσμα άκουσε και αυτός απ' το Δασκαλογιάννη
και τσ' άνδρες του ετοίμασε να φύγει μάνι-μάνι.
Μα που θα πας εσύ Μπασιά που είναι χιλιάδες Τούρκοι
και εκεί θα σε αφανίσουνε στο πρώτο το γιουρούσι.
"Εγώ μαι ο Καπετάν Μπασιάς, Σταμάτης τ' όνομα μου
και δεν μ' αρέσει στη σκλαβιά να ζούνε τα παιδιά μου.
Μα εγώ 'μαι από το Σέλινο, το λόγο μου έχω δώσει
δε θέλω την πατρίδα μου κανείς να τη σκλαβώσει.
Μα δε φοβούμαι αν σκοτωθώ εις τα Σφακιά στα πλάγια
μα ούτε για τα νιάτα μου και ας είμαι στα σαράντα,
θα πάρω από το Σέλινο κι άλλους Κυδωνιάτες
θα πάρω από τη Κίσσαμο που είναι όλοι τους αντάρτες."
Χίλιοι διακόσιοι Χριστιανοί πήγαν να πολεμήσουν
τους άπιστους τους Μπέηδες και να τους αφανήσουν,
έξι χιλιάδες ήτανε οι άπιστοι οι Τούρκοι
και εφτακόσιοι Χριστιανοί. Θεέ μου πως να νικούσι;
Θεέ μου τα γυναικόπαιδα και ποιός θα τα φυλάξει
να μην τα πιάσει ο εχθρός και τα κατασπαράξει.
Σώμα με σώμα πολεμούν μονάχα με μαχαίρια
με τα γερά τα μπράτσα τους να πιάνονται στα χέρια.
Κλαίνε λαγκάδια και βουνά σα βλέπουν τέτοιες μάχες
να χάνονται οι ήρωες να πέφτουνε στις ράχες.
Αν εμιλούσε η σπηλιά θα μας εμαρτυρούσε
εάν υπόφερε ο Μπασιάς όταν εξεψυχούσε.
Το έργο του συνέχισαν και άλλοι πολλοί Μπασιάδες
γιατί δεν ήθελαν ποτέ να μείνουνε ραγιάδες.
Απίστοι και αν τον γδάρατε το δάσκαλο το Γιάννη
και αν εσκοτώθηκε ο Μπασιάς και ο Μπονατογιάννης,
μαζί ο Μιχελιδόπαππας, Μανούσακας και άλλοι
αιώνια θα 'ναι η μνήμη τους δαφνοστεφανωμένη
μα στην Ελλάδα η λευτεριά ποτέ της δεν πεθαίνει.
(Το παραπάνω τραγούδι δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα Σελινιώτικα Νέα στις 2-2-2012)
Ομιλία του Λουκά Μπασιά με θέμα:
"Ο Σταμάτης Μπασιάς και η επανάσταση του Δασκαλογιάννη"
Στις 20-12-2010 ο Δήμος Χανίων και η Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Χανίων οργάνωσαν την εκδήλωση ονοματοθεσίας της οδού «Σταμάτη Μπασιά». Η απόφαση για να δοθεί σε ένα δρόμο των Χανίων το όνομα του Σταμάτη Μπασιά είχε ληφθεί στις 3-2-2009 από τον Δήμο Χανίων. Στην εκδήλωση αυτή ο Λουκάς Μπασιάς, Πολιτικός Μηχανικός, απόγονος του τιμώμενου, έκανε την παρακάτω ομιλία:
Στην ομιλία αυτή θα παρουσιαστούν μερικά στοιχεία από την δράση ενός από τους ανθρώπους που βοήθησαν το 1770 το Δασκαλογιάννη, στη γνωστή σε όλους μας επανάσταση εναντίον των Τούρκων. Πρόκειται για τον Σταμάτη Μπασιά που κατάγεται από το χωριό Επανωχώρι Σελίνου, ο οποίος σύμφωνα με τις γραπτές πηγές που υπάρχουν, αλλά και τις παραδόσεις, που μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά, με το κάλεσμα του Δασκαλογιάννη , αφού οργάνωσε ένοπλο σώμα με βάση τους Σελινιώτες, που ενισχύθηκε και από μερικούς άνδρες από την Κίσσαμο και την Κυδωνία, έτρεξε να τον βοηθήσει.
Η έγκυρη Μεγάλη Ελληνική εγκυκλοπαίδεια (τόμος 17ος, του έτους 1931) γράφει ότι: «Εγεννήθη τω 1728. Λαβών τα όπλα άμα τη κηρύξει της επαναστάσεως του 1770 και τεθείς επί κεφαλής των συνεπαρχιωτών του έδραμεν εις Σφακιά και συμμετέσχεν εις τας εκεί μάχας κατά των επιδραμόντων Τούρκων…». Αναφορά γι αυτόν βέβαια κάνουν και πολλά ιστορικά βιβλία και εγκυκλοπαίδειες καθώς και πολλά δημοσιεύματα σε εφημερίδες.
Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ο Σταμάτης Μπασιάς ήταν σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν, ο μοναδικός, μη Σφακιανός αρχηγός, που παρά τις τεράστιες δυσκολίες που υπήρχαν, έτρεξε και βοήθησε τον Δασκαλογιάννη και τους Σφακιανούς στον αγώνα τους, κάτι που δεν έγινε με άλλες επαρχίες της Κρήτης. Κατά την περίοδο της κήρυξης της επανάστασης του Δασκαλογιάννη , το 1770, ο Σταμάτης Μπασιάς ήταν ήδη 42 ετών, και είχε ζήσει αρκετά την άγρια Τουρκική σκλαβιά. Για αυτό δε δίστασε, όταν τον κάλεσαν, να τρέξει με το σώμα του και να αγωνιστεί μαζί με το Δασκαλογιάννη, για την απελευθέρωση της Κρήτης από τον φοβερό δυνάστη.
Ο εξαίρετος Σφακιανός συγγραφέας Κανάκης Γερωνυμάκης γράφει γι αυτόν πώς ήταν «ένας από τους ήρωες που μπήκε θεληματικά στη φωτιά και αυτοθυσιάστηκε». Επίσης, ο ίδιος γράφει στα «Χανιώτικα Νέα» στις 23-3-2009 πως «Μόνο ο καπετάνιος Σταμάτης Μπασιάς από το Πανωχώρι Σελίνου, αυτός ο φλογερός και γενναίος πατριώτης, με τους γενναίους Σελινιώτες του, που συμπληρώνουνταν ακόμα από λίγους Κισσαμίτες και Κυδωνιάτες ήρθανε σαν οργανωμένη ομάδα να συμπαρασταθούνε και να συνθυσιαστούνε με τους Σφακιανούς. »
Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή πως εξελίχτηκαν.
Όπως είναι γνωστό, ο αρχηγός της επανάστασης του 1770 Δασκαλογιάννης, ήταν μια εξέχουσα προσωπικότητα και πλοιοκτήτης 4 καραβιών. Ταξίδευε σε όλη την Μεσόγειο θάλασσα αλλά και αλλού και είχε αποκτήσει μεγάλο πλούτο αλλά και μεγάλη μόρφωση. Επίσης πολλές γνωριμίες με προσωπικότητες της εποχής εκείνης, όπως τον Μπενάκη στην Μάνη, τον Ορλώφ, που είχε σταλεί από την αυτοκράτειρα της Ρωσίας μεγάλη Αικατερίνη , για να ξεσηκώσει τους Ελληνες σε επανάσταση, και πολλούς άλλους.
Ο Δασκαλογιάννης πίστεψε τις ρωσικές υποσχέσεις, ότι δηλαδή θα βοηθούσαν τους Κρητικούς, εφόσον επαναστατούσαν εναντίον των Τούρκων. Ετσι, μετά την κήρυξη της επανάστασης στη Μάνη το έτος 1769, όλο το διάστημα που μεσολάβησε μέχρι την άνοιξη του 1770, ο Δασκαλογιάννης προετοίμαζε την επανάσταση εναντίον των Τούρκων, παρά τις αντιρρήσεις που διατύπωναν διάφορα πρόσωπα, που θεωρούσαν ότι δεν υπήρχαν ελπίδες επιτυχίας.
Το παρακάτω απόσπασμα, από το γνωστό τραγούδι του Πατζελιού, αναφέρει σχετικά:
«Δάσκαλε Γιάννη λέει του, έλα στο λοϊσμό σου, ούλης τση Κρήτης το λαό θα πάρεις στο λαιμό σου.
Και θε να βάλεις τα Σφακιά εκί που δε χωρούσι κι ούλ’
οι πασάδες κι η Τουρκιά επά θα μαζωχτούσι».
Ο Δασκαλογιάννης δεν επηρεάστηκε από τις διαφορετικές απόψεις που άκουγε και άρχισε τις συνεννοήσεις με άλλες επαρχίες της Κρήτης. Για να πετύχει η επανάσταση, έπρεπε να τον βοηθήσουν και οι άλλοι στον αγώνα του. Παρά όμως τις συνεννοήσεις που έγιναν με αυτές, και τις υποσχέσεις για συμμετοχή τους στην επανάσταση, τελικά δεν συμμετείχαν παρά μόνο οι Σελινιώτες και μεμονωμένα άτομα από άλλες περιοχές.
Ο ιστορικός Βασ. Ψιλάκης στην σελίδα 105 της «Ιστορίας της Κρήτης» (τόμος Γ, έκδοση Αρκάδι) γράφει: «Όπως είδομεν, άλλοι Κρητικοί δεν ημπόρεσαν να λάβουν μέρος εις τον αγώνα, διότι ήσαν εις μεγάλην κατάπτωσιν και πολύ εκτεθειμένοι διά λόγους εδαφικούς…»
Ο ιστορικός Παπαδοπετράκης στο βιβλίο του «Ιστορία των επαναστάσεων της Κρήτης», Αθήνα 1904, σελίδα 120, λέει ότι «Απαντες ήκουον ταύτα ηδέως και υπέσχοντο σύμπραξιν , πλήν ελθόντος του κινδύνου ουδείς έλαβε μέρος ουδέ καν ετόλμησεν να εκφράση συμπάθειαν…»
Όμως, παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα που υπήρχαν, που δεν άφησαν τους άλλους Κρητικούς να λάβουν μέρος στην επανάσταση, οι Σελινιώτες έδωσαν το παρόν.
Ας δούμε τι γράφει ο ιστορικός Ι. Μουρέλλος στο βιβλίο του «Ιστορία της Κρήτης» έκδοση δεύτερη, 1950 για την προσπάθεια που έκαναν οι συνεργάτες του Δασκαλογιάννη για να ξεσηκωθούν και οι άλλες επαρχίες αλλά και τους σοβαρούς λόγους που τους έκαναν να μην πάρουν μέρος στον αγώνα αυτό.
«Αμα τακτοποιήθηκαν έτσι οι αρχηγίες των διαφόρων κέντρων των Σφακιών, αποφασίστηκε κάθε αρχηγός, προτού αρχίση η επαναστατική δράση, και προτού φθάση το μήνυμα του Ελληνικού σηκωμού, να προσπαθήση να μυήση μια από τίς κοντινές επαρχίες για να κατορθωθή μια γενικώτερη Κρητική εξέγερση.
Πράγματι πήγαν στο Σέλινο, στην Κίσσαμο, στην Κυδωνία, στον Αποκόρωνα, στο Ρέθυμνο καί στον Αγιο Βασίλειο και συνεννοήθησαν με τους πιο ισχυρούς χριστιανούς να ετοιμασθούν κ’ αυτοί, μα το πράμμα παρουσίαζε πολλές δυσκολίες καί πρώτ’ απ’ όλα , την πιό μεγάλη, τα όπλα.
Από πού θα μπορούσαν να προμηθευθούν τουφέκια για να κτυπήσουν καθένας, από την επαρχία του πρώτα, τους απομονωμένους γιενιτσάρους και μπέηδες;
καί θα ήταν δυνατόν οί χριστιανοί τού κάμπου να ευρύνουν τον κύκλο των μυημένων χωρίς να εκτεθούν στα μάτια των αγάδων, που τούς κρατούσαν σκυφτούς στην τυραννία τους;
Κι’ αν για να οπλιστούν καί να δράσουν ήταν ανάγκη να φύγουν με νυκτερινές πορείες πρός τα Σφακιά, ως θάβλεπαν την ομαδική απουσία των ανδρών οι αγάδες, που δεν περνούσε μέρα να μη χρειασθούν χριστιανούς για τις αγγαρίες τους, δέν θα καταλάβαιναν αμέσως τι ετοιμαζότανε από τους χριστιανούς, τότε μάλιστα πούχαν υποψίες για το ρωσσικό προπαγανδισμό;
Δεν θα πήγαιναν τότε όλα χαμένα;
Καί πώς θάφηναν στα χέρια των Τούρκων παιδιά καί γυναίκες, πού στον πρώτο πυροβολισμό οί άγριοι αυτοί αγάδες θα τα περνούσαν στο μαχαίρι για να τρομοκρατήσουν καί να εκδικηθούν τους ραγιάδες, πού θα τολμούσαν ν' ασεβήσουν στην ισχύ τους;
Η σκέψη πάλι ν’ αφήσουν τους κάμπους και τα «Κατωμέρια» και να τραβήξουν τις οικογένειές τους, όπως μπορούσαν σε νυκτερινές ώρες στα Σφακιά κι' αφήνοντας τις εκεί σ' ασφάλεια να δράσουν μ' ελευθερία, αποκλείστηκε από την πρώτη στιγμή από τους ίδιους τους αποστόλους της επανάστασης.
Τι θα γινόταν τόσος πληθυσμός, αν τον συγκέντρωναν στ' άγονα Σφακιά;
αρκετός κόσμος είχε μαζευτή ως τότε απ’ τα μέρη της Κρήτης στην ορεινή καί στείρα αυτή επαρχία.
Μα κι’ αν τούτο δεν ήταν σοβαρώτατο εμπόδιο, οι Τούρκοι, πού από την πρώτη μέρα θα ‘βλεπαν τή μυστική αυτή μετοικεσία, δε θα μάθαιναν που θα πήγαιναν οι σκλάβοι τους καί δε θ' ανέτρεπαν όλα τα επαναστατικά σχέδια των Σφακιανών;
Το μόνο πού είχαν να υποσχεθούν, και πού είναι γνωστό ότι το υποσχέθηκαν , ήταν πώς, αν ο αγώνας έδειχνε από την αρχή επιτυχία, όσο θα προχωρούσαν στην κατάληψη των γύρω επαρχιών οι Σφακιανοί θα 'βρισκαν κι’ αυτούς έτοιμους να πιάσουν τα τουφέκια και να συνεχίσουν μαζί τους τον αγώνα, αφήνοντας πίσω τους τα παιδιά τους καί τις γυναίκες τους σε ξεκαθαρισμένο πιά από τούρκους έδαφος. Αλλοιώς δεν μπορούσε να γίνη, και δεν έγινε, κ' ήταν ευτύχημα πού δεν έγινε, γιατί ο χριστιανισμός της Κρήτης θάταν τέλεια χαμένος κι’ αφανισμένος, κι’ ίσως,—για να μην πούμε ασφαλώς—δε θ’ απόμενε στο νησί πάνω χριστιανός για να ζητήση αργότερα την ελευθερία του.»
Και ο ιστορικός Ι. Μουρέλλος τελειώνει:
«Κι’ όμως παρ’ όλα αυτά, πολλοί απ’ τα πίσω χωριά του Σελίνου, το Πανωχώρι, τον Πρινέ, τα Τσικιανά, την Αγία Ειρήνη, το Λάκκο, κι’ άλλοι απ’ το Κουστογέρακο και το Λιβαδά έτρεξαν να βοηθήσουν τον αγώνα κ’ ενώθησαν με τον Μπουνάτο.
Πρώτοι από κείνους πού ‘τρεξαν ήταν κι’ ο Περοδάσκαλος, ο φίλος του Δασκαλογιάννη, με τον αδελφό του Ιάκωβο, πού ήταν προεστός του Σπανιάκου και του Σταυρού. Μαζί μ’ αυτούς πήγαν καί πολλά παλληκάρια απ’ τον Κάδρο, τον Καμπανό καί τον Πελεκάνο με αρχηγό το Σταμάτη Μπασιά από το Πανωχώρι, που πληγώθηκε στην Ανώπολη και πέθανε στο σπηλιάρι, πού πήρε από τότε τ’ όνομα του.»
Ολόκληρη η δύναμη των επαναστατών δεν ξεπερνούσε τους 2000 άνδρες και οι πρώτες κινήσεις τους εναντίον των Τούρκων, άρχισαν το Πάσχα του 1770. Πρόσβαλαν πρώτα τις περιοχές των επαρχιών Κυδωνίας, Αποκορώνου και Αγίου Βασιλείου και ανάγκασαν τους Τούρκους στις περιοχές αυτές να ζητήσουν καταφύγιο έντρομοι, στα Χανιά και το Ρέθυμνο. Οι Αγάδες τρομοκρατήθηκαν, γιατί είχαν πληροφορηθεί, από κατασκόπους , για την παρουσία του Ρωσικού στόλου στα νησιά του Αιγαίου και την επικείμενη επίθεση του στην Κρήτη. Όμως οι Ρώσοι δεν ήλθαν σε βοήθεια των Κρητικών. Ο Δασκαλογιάννης είδε τα όνειρα του να καταρρέουν. Οι Τούρκοι, αφού βεβαιώθηκαν ότι οι Ρώσοι δεν έρχονται, με 15000 άνδρες, κινήθηκαν εναντίον τους.
Επειδή η περιγραφή των γεγονότων που συνέβησαν τότε δεν μπορεί να γίνει στο πλαίσιο μιας ομιλίας, ας δούμε μόνο τι έγινε στην πρώτη από τις δεκάδες μάχες που έδωσαν οι επαναστάτες με τους Τούρκους, καθώς και τι έγινε κατά την μάχη, που σκοτώθηκε ο Σταμάτης Μπασιάς.
Η πρώτη μεγάλη μάχη έγινε στην Κράπη. Ο ιστορικός Π. Κριάρης στην σελίδα 95 της ιστορίας του ,αναφέρει τα παρακάτω για την σύγκρουση αυτή των επαναστατών με τους Τούρκους: «Πρώτα δε τα εκ Χανίων στρατεύματα εισβάλοντα εις Αποκόρωνα ανήλθον το στενόν του Κατρέως φθάσαντα όμως εις τον αυχένα της Κράπης (26 Απριλ. ημέραν Παρασκευήν) και συναντήσαντα αντίστασιν εσταμάτησαν. Χίλιοι διακόσιοι περίπου Ελληνες εκεί υπό τους αρχηγούς των Α. Μοράκην, Μανούσακαν, Στρατήν Βουρδουμπάν, Βαρδουλέν, Σκορδύλην, Χούρδον, Μπασιάν κ.τ.λ. αναμένοντες τον εχθρόν, απέκρουσαν ζωηρώς αυτόν επιτυχώς.»
Όμως ο εχθρός ήταν πολυπληθέστερος και υπήρχε κίνδυνος να τους κυκλώσει. Επειδή δε, είχαν τελειώσει και τα πολεμοφόδια τους, οι Ελληνες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν σε υψηλότερες θέσεις πάνω στα βουνά.
Ολο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1770, οι επαναστάτες πολέμησαν με τους Τούρκους στα χωριά, στα βουνά και στα φαράγγια της επαρχίας Σφακίων με μεγάλη γενναιότητα και αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά τον εχθρό. Όμως, ο αριθμός των Τούρκων ήταν τεράστιος σε σχέση με τις δυνάμεις των επαναστατών και τα χωριά των Σφακιών καταστράφηκαν και κάηκαν, και ολόκληρη η επαρχία λεηλατήθηκε με πρωτοφανή τρόπο, ενώ μεγάλος αριθμός κατοίκων της περιοχής αιχμαλωτίστηκαν.
Η μάχη, στην οποία σκοτώθηκε ο Σταμάτης Μπασιάς, έγινε στην Ανώπολη.
Η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί τότε ήταν απερίγραπτα τραγική για τους Ελληνες. Ετσι αποφάσισαν ότι έπρεπε να φύγουν 4000 γυναικόπαιδα από τα Σφακιά για να σωθούν. Οι Τούρκοι πληροφορήθηκαν, ότι επρόκειτο να επιβιβαστούν στα καράβια τα γυναικόπαιδα και έτρεξαν με 6000 στρατιώτες προς την Ανώπολη, για να τα εμποδίσουν.
Οι Τούρκοι βάδισαν την νύκτα προς την Ανώπολη, πριν τους αντιληφθούν οι χριστιανοί και έφτασαν την ώρα, που τα γυναικόπαιδα ήταν έτοιμα να κατεβούν στο Λουτρό και να μπουν στα καράβια. Τους έκοψαν τον δρόμο προς την θάλασσα και προσπαθούσαν να κάνουν γύρω τους κλοιό και να μην αφήσουν κανένα να γλυτώσει. Μα οι επαναστάτες που ευρίσκοντο εκεί, μαζί με εκείνους που ήσαν σε κοντινές αποστάσεις και έτρεξαν να βοηθήσουν, βάσταξαν δυνατά στις τουρκικές επιθέσεις.
Ηταν 700 παλικάρια έναντι των 6000 Τούρκων και πολεμούσαν σαν λιοντάρια, για να σώσουν τα γυναικόπαιδα.
Η μάχη εξελισσόταν φοβερή. Οι απώλειες των Τούρκων ήσαν πολύ μεγάλες. Αλλά και των Ελλήνων επίσης. Και κάποια στιγμή, είχαν σκοτωθεί οι 300 από τους 700 Ελληνες επαναστάτες. Λίγο ακόμη και θα είχαν σκοτωθεί όλοι, αν δεν έφθανε εκείνη την ώρα ενίσχυση επαναστατών που τους είχαν στείλει να φυλάσσουν στον Ομαλό. Όμως τόσο ήταν ανακατεμένοι οι Ελληνες με τους Τούρκους στην μάχη αυτή, ώστε δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τουφέκια, γιατί, πυροβολώντας, θα μπορούσαν να σκοτώσουν και χριστιανούς. Ετσι η μάχη γινόταν μόνο με τα μαχαίρια.
Ο Μουρέλλος γράφει σχετικά:
«Η μάχη ήταν τρομερά, χέρια με χέρια, σώμα με σώμα, τρεις ολόκληρες ώρες χωρίς πυροβολισμό. Μόνο το ξελαχάνιασμα το βαρύ κείνων πού πάλευαν για τη ζωή και οι φρικτές βρισιές τού ενός εχθρού προς τον άλλο και μόνο τα κτυπήματα των μαχαιριών ακούονταν.
—Ταβλόπιστοι! φώναζαν οι Τούρκοι.
—Μπουρμάδες! άπιστοι! φώναζαν οι χριστιανοί και τα μακρά μαχαίρια τους, οι πασαλήδες, έκοβαν πολλές φορές τη βρισιά μες στη μέση.
Λίγη ώρα ακόμα και οι ηρωικοί υπερασπιστές των ανήμπορων γυναικοπαίδων θάσαν χαμένοι. Η πάλη ήταν άνιση, γιατί οι Τούρκοι είχαν το μεγάλο αριθμό πού τους ανανέωνε, και ή ηρωική βοήθεια των γυναικών της Ανωπόλεως, πού έσπευσαν κι' αυτές με πέτρες και μαχαίρια, δεν θα τους κρατούσε πολύ. »
Ο ιστορικός Ι. Μουρέλλος συνεχίζοντας γράφει πως στην παραπάνω τρομερή μάχη της Ανώπολης ,τραυματίστηκε βαριά ο Σταμάτης Μπασιάς και δυο του παλικάρια τον μετέφεραν σε ένα σπηλιάρι, όπου και ξεψύχησε, και συνεχίζει: « Επεσαν στη μάχη εκείνη αρκετοί Σεληνιώτες δίπλα στον αρχηγό τους.»
Στο μεταξύ έφτασαν και οι νυκτοπολεμιστές και έτσι σώθηκαν από τα νύχια των Τούρκων τα 4000 γυναικόπαιδα. Τότε αιχμαλωτίστηκε και ο αδελφός του Δασκαλογιάννη, ο Νικόλαος Σγουρομάλης. Τις επόμενες ημέρες οι Τούρκοι κατέλαβαν την Ανώπολη. Ακολούθησαν μεγάλες συγκρούσεις και καταστροφές αφάνταστες.
Συνελήφθησαν η γυναίκα και οι δυο κόρες του Δασκαλογιάννη. Μερικοί από τους επαναστάτες μπροστά σε αυτή την τρομερή κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στα Σφακιά, αναγκάστηκαν να παραδοθούν.
Ο Δασκαλογιάννης παραδόθηκε στο Ηράκλειο μαζί με λίγους συντρόφους του και οι Τούρκοι του επεφύλασσαν σκληρότατη τιμωρία. Τον έγδαραν ζωντανό μπροστά στον αδελφό του, τον οποίο ανάγκασαν να παρακολουθήσει αυτό το ανοσιούργημα που έκαναν, με αποτέλεσμα να χάσει τα λογικά του.
Για την συμμετοχή του Σταμάτη Μπασιά και των ανδρών του στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη , για τον ηρωικό του θάνατο αλλά και για το σπήλαιο στο οποίο άφησε την τελευταία του πνοή, το οποίο ονόμασαν οι κάτοικοι της περιοχής, προς τιμή του, με το όνομα του, κάνει λόγο και ο ιστορικός Βασ. Ψιλάκης στην σελίδα 105 της «Ιστορίας της Κρήτης» (τόμος Γ, έκδοση Αρκάδι) καθώς και ο ιστορικός Παν. Κριάρης στις σελίδες 95-96 της ιστορίας του.
Αλλά και στις πολύ παλαιές οικογενειακές σημειώσεις που υπάρχουν στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης στα Χανιά, στη μερίδα του Γεν. Αρχηγού Σελίνου Κωστ. Μπασιά, και αφορούν την ιστορική δράση της οικογενείας του, γίνεται αναφορά για τα παραπάνω και γράφουν ότι ο Σταμάτης Μπασιάς μετέβη εις τα Σφακιά και έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες που έγιναν στην Κράπη, τον Καλλικράτη, τα Ασκύφου, την Ανώπολη, το Λουτρό και αλλού. Επίσης, αναφέρουν ότι δεν ήταν μόνο αρχηγός των συνεπαρχιωτών του, αλλά ότι είχε ενισχυθεί και από άλλους επαναστάτες που καταγόντουσαν από τις επαρχίες Κισσάμου και Κυδωνίας.
Τέλος, αναφέρουν ότι «μαχόμενος μετά των οπαδών του εις την μάχην της Ανωπόλεως εκυκλώθη υπό πολλών Τούρκων, χωρίς όμως να δειλιάση επετέθη ξιφήρης και διέσπασε την ζώνην των Τούρκων, δυστυχώς όμως κατά την έφοδον επληγώθη θανασίμως, τα παλληκάρια του τον μετέφερον εις το εκεί ευρισκόμενον σπήλαιον όπου μετ’ ολίγον απεβίωσεν έκτοτε το σπήλαιον τούτο πρός τιμήν του ήρωος ονομάζεται ‘του Μπασιά το σπηλιάρι’.»
Κάτι παρόμοιο γράφει και ο παλαιός δάσκαλος του Σελίνου Δημήτριος Παπαδερός στην εφημερίδα «Η Ερευνα» στις 23-1-1937, αλλά και πρόσφατα, ο εκλεκτός λαογράφος και σημαντικός ερευνητής σε ιστορικά και άλλα θέματα κ. Σταμάτης Αποστολάκης, στα Χανιώτικα Νέα στις 10-10-2008.
Η επαρχία Σελίνου πλήρωσε ακριβά τη συμμετοχή της στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη. Όπως αναφέρθηκε προηγούμενα, τα Σφακιά καταστράφηκαν τότε από τους Τούρκους ολοσχερώς. Ο δάσκαλος στο Σέλινο Μιχ. Χατζημιχελάκης, που γεννήθηκε το 1869 και επομένως είχε σχετικά πρόσφατα τα γεγονότα που συνέβησαν τότε, σε άρθρο του στο περιοδικό «Κρητική Εστία», το Φεβρουάριο του 1952, γράφει ότι μετά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη συγκαταστράφηκε και το ανατολικό Σέλινο. Ο δε ιστορικός Βασ. Ψιλάκης, αναφέροντας χωριά του ανατολικού Σελίνου, που έδειχναν την εποχή εκείνη επαναστατικές διαθέσεις, γράφει ότι, τόσο αυτά όσο και όλο το Σέλινο, εδέχθησαν τη λυσσασμένη μανία των γιανιτσάρων και εξωμοτών ζορμπάδων μέχρι της Ελληνικής επαναστάσεως.
Μια αξιόπιστη πηγή, που υπάρχει σχετικά με τον αριθμό των ανδρών, που πήγαν με το Σταμάτη Μπασιά στα Σφακιά για να βοηθήσουν το Δασκαλογιάννη, είναι τα αναφερόμενα στο βιβλίο "Ο Γιός του σπηθόλιοντα" του Μιχάλη Μπασιά , Αθήνα 1972. Ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού, αναφέρει στην σελίδα 17 ότι ο Σταμάτης είχε μαζί του 100 παλικάρια.
Η αναφορά αυτή είναι αξιόπιστη γιατί ο συγγραφέας καταγόταν από το ίδιο χωριό, με το Σταμάτη, δηλαδή το Επανωχώρι και, λόγω ηλικίας, είχε προφθάσει να συνομιλήσει με πολλούς από τους παλαιούς κατοίκους της περιοχής. Αυτοί γνώριζαν με λεπτομέρειες τα γεγονότα, που συνέβησαν σε όλες τις επαναστατικές κινήσεις των Κρητικών και αφορούσαν την περιοχή τους.
Μάλιστα, ορισμένων από αυτούς, οι παππούδες, ίσως και οι πατεράδες, ζούσαν την εποχή του Σταμάτη Μπασιά, πολλοί δε είχαν συγγενείς, που σκοτώθηκαν μαζί του στα Σφακιά. Ετσι, ήξεραν τα γεγονότα.
Αλλά και οι προφορικές παραδόσεις, που μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά, αναφέρουν για αριθμό τουλάχιστον εκατό ατόμων Σελινιωτών, που πήγαν μαζί με το Σταμάτη Μπασιά, που ενισχύθηκαν και από μερικούς άνδρες από την Κίσσαμο και την Κυδωνία.
Η προσφορά όμως του Σταμάτη Μπασιά δε σταμάτησε στο ότι ήταν ο μοναδικός, μη Σφακιανός αρχηγός, που έτρεξε και βοήθησε τον Δασκαλογιάννη και αυτοθυσιάστηκε.
Συνεχίστηκε, γιατί άφησε παιδιά και άλλους απογόνους, που συνέχισαν την ίδια με αυτόν πορεία, και διακρίθηκαν ως αρχηγοί, οπλαρχηγοί, αξιωματικοί αλλά και απλοί μαχητές, σε όλους τους αγώνες των Κρητικών για την ελευθερία. Από την εποχή της φιλικής εταιρείας, των γιανιτσάρων και του 1821, μέχρι τη σχετικά πρόσφατη Γερμανική κατοχή. Μερικοί μάλιστα είχαν την ίδια τύχη με τον ηρωικό τους πρόγονο, αφού άφησαν στα πεδία των μαχών την τελευταία τους πνοή.
Αναφέρονται εδώ μόνο μερικά μέλη της οικογένειας του, που σκοτώθηκαν σε μάχες με τον εχθρό, το σύνολο σχεδόν των οποίων ήσαν απ΄ ευθείας απόγονοι του.
Τέτοιοι ήσαν τα εγγόνια του Αντώνης, Μανώλης και Σταμάτης, όλοι τους οπλαρχηγοί (οι δυο πρώτοι αδέλφια του Κωνσταντή Μπασιά, του γνωστού Γενικού Αρχηγού Σελίνου) . Και οι τρεις σκοτώθηκαν στην επανάσταση του 1866-1869 .
Ο Κωνσταντίνος Μπασιάς, που σκοτώθηκε το 1878 από τους Τούρκους, στον Αζωηρέ Σελίνου.
Ο Κωνσταντίνος Μπασιάς του Νικολάου από τον Πρινέ, που σκοτώθηκε στο πόλεμο στην Μικρά Ασία, καθώς και ο αδελφός του Αντώνης, που θανατώθηκε από τους Γερμανούς σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Γερμανία, αφού τον συνέλαβαν για την αντιστασιακή του δράση κατά την Γερμανική κατοχή.
Ο Μανώλης Μπασιάς του Σταματίου από το Επανωχώρι, που αν και μπορούσε για λόγους υγείας να αποφύγει τη στράτευση το 1940, κατετάγη ως εθελοντής και σκοτώθηκε στην Αλβανία το 1941.
Ο καθηγητής – λοχαγός Αντώνης Μπασιάς του Νικολάου από τη Μονή, που σκοτώθηκε στην Αλβανία το 1941, πολεμώντας τους Ιταλούς εισβολείς.
Σε εγκυκλοπαίδειες αναφέρεται επίσης και ο Αντώνης Μπασιάς, που ήταν ανεψιός η εγγονός του, ο οποίος είχε δημιουργήσει σώμα αρματολών με μεγάλη δράση εναντίον των γιανιτσάρων ,που καταπίεζαν, τρομοκρατούσαν και βασάνιζαν τους χριστιανούς της περιοχής. Ο Αντώνης Μπασιάς τελικά σκοτώθηκε σε τουρκική ενέδρα το 1817.
Στο βιβλίο «Ο γιός του σπιθόλιοντα», που προαναφέρθηκε, στο οποίο αναφέρονται γεγονότα της εποχής γύρω από το έτος 1821, γίνεται αναφορά και σε άλλους αγωνιστές από την οικογένεια των Μπασιάδων ,που θυσιάστηκαν την περίοδο εκείνη στον αγώνα τους εναντίον των κατακτητών.
Πέρασαν από τον ηρωικό θάνατο του Σταμάτη Μπασιά 240 χρόνια. Πριν από 6 χρόνια, μερικοί απόγονοι του, που είχαμε διαβάσει σε βιβλία και εγκυκλοπαίδειες ότι ο πρόγονος μας Σταμάτης ξεψύχησε, σε ένα σπήλαιο στην περιοχή της Ανώπολης , θελήσαμε να ψάξουμε και να βρούμε τη θέση του σπηλαίου αυτού. Αυτό δεν ήταν δύσκολο γιατί οι κάτοικοι της περιοχής την ήξεραν, αφού, ακόμη και σήμερα, το σπήλαιο σώζεται και το ονομάζουν έτσι. Ο πρώην πρόεδρος της κοινότητας Ανώπολης κ. Παύλος Πρωτοπαπαδάκης, μας οδήγησε πρόθυμα σε αυτό, αν και η μετάβαση εκεί δεν είναι και τόσο εύκολη. Τον ευχαριστούμε για την βοήθεια γενικά που μας έδωσε.
Βρίσκεται βόρειοανατολικά της Ανώπολης μέσα σε ένα φαράγγι, το οποίο καταλήγει στην περιοχή Ιλιγγας των Σφακίων. Το ίδιο τοπωνύμιο έχουν δώσει και σε ένα μικρό τμήμα του φαραγγιού αυτού, στην περιοχή που βρίσκεται το σπήλαιο.
Για το σπήλαιο αυτό, την ονομασία και τη θέση του (1), κάνει αναφορά και ο αξιόλογος ερευνητής Ελ. Πλατάκης , φυσικός, στο βιβλίο του, «Σπήλαια και άλλαι καρστικαί μορφαί της Κρήτης», που εκδόθηκε στο Ηράκλειο το 1971, στις σελίδες 103 και 181.
Εκεί, η οικογένεια Μπασιά με την βοήθεια του Δήμου Σφακίων, τοποθέτησε το 2008 μαρμάρινη πλάκα, για να θυμίζει στους νεότερους τον ηρωικό θάνατο, τόσο του Σταμάτη Μπασιά, όσο και των ανδρών του, που έπεσαν για την ελευθερία της πατρίδας μας.
Το ίδιο έτος, η οικογένειά του καθώς και η Νομαρχία Χανίων, σε συνεργασία με το Δήμο Σφακίων, οργάνωσαν τιμητική εκδήλωση γι αυτόν, στην Ανώπολη, στο τόπο δηλαδή, που τραυματίστηκε θανάσιμα από τους Τούρκους.
Μάλιστα, η Νομαρχία Χανίων και ο Δήμος Σφακίων κάλυψαν τα έξοδα της εκδήλωσης αυτής. Τους ευχαριστούμε βαθύτατα. Στην εκδήλωση αυτή μίλησαν για τον Σταμάτη Μπασιά ο Δήμαρχος Σφακίων, ο Σφακιανός συγγραφέας κ. Κανάκης Γερωνυμάκης, ο εκπρόσωπος της ενώσεως των Λακιωτών κ. Κουτρούλης και ο πρόεδρος του συλλόγου των απανταχού Ανατολικοσελινιωτών «Το Ψηλάφι» αιδεσιμότατος κ. Ευτύχης Ανδρουλάκης.
Ακολούθησε η ευγενική απόφαση του Δήμου Χανίων, που λήφθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2009, να δοθεί σε ένα δρόμο της πόλεως το όνομα του. Σήμερα ο Δήμος Χανίων και η Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Χανίων διοργάνωσαν την εκδήλωση της ονοματοθεσίας στο δρόμο αυτό. Ευχαριστούμε γι’ αυτό, τόσο το Δήμαρχο Χανίων κ. Βιρβιδάκη όσο και τον πρόεδρο της Δημοτικής επιχείρησης κ. Βούρβαχη καθώς και όλο το Δημοτικό Συμβούλιο Χανίων.
Ευχαριστούμε τέλος τον κ. Νίκο Λατινάκη, που είχε την καλοσύνη, με δική του πρωτοβουλία, να πάρει και να τοποθετήσει μέσα στο φαράγγι που βρίσκεται το σπήλαιο που ξεψύχησε ο Σταμάτης Μπασιάς, αλλά και σε άλλα κατάλληλα σημεία, αρκετές μεταλλικές πινακίδες ώστε οι επισκέπτες της περιοχής να μπορούν να βρίσκουν το σπήλαιο αυτό και έτσι να το επισκέπτονται. Μια εργασία δηλαδή και δύσκολη και αρκετά κοπιώδης, λόγω της απόστασης και της μορφολογίας του εδάφους.
Τελειώνοντας θέλω να πω ένα παραδοσιακό ριζίτικο τραγούδι που υπάρχει και στο βιβλίο του Σήφη Παπασηφάκη "ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ" που αναφέρει τα παρακάτω:
Οποιος στον Αδη κατεβεί
να μην το λησμονήσει
να πάει να βρει τσοι αρχηγούς
τσοι πρώτους καπετάνιους
να βρει το Δάσκαλο Γιαννιό
με το Μπονατογιάννη
και το Μιχελιδόπαπα
από τον Αη Γιάννη
να βρει και το Μανούσακα
και το Μπασιά Σταμάτη
να βρει και τον Πρωτόπαπα
κι ούλα τα παληκάρια
που λευτερώσαν το νησί.
Σημείωση (1): Αναφορά στο "Σπηλιάρι του Μπασιά" κάνει και ο εκλεκτός ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας Αντώνης Πλυμάκης στο βιβλίο του "Σπήλαια στα Χανιά" Α! τόμος, στην σελίδα 91. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζει τα σπουδαιότερα σπήλαια του νομού Χανίων και δίνει πολλά στοιχεία για διάφορα ιστορικά και όχι μόνο γεγονότα που έχουν συνδεθεί με αυτά.
Η παραπάνω ομιλία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "ΣΕΛΙΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ" στις 23-12-2010 αλλά όχι ολόκληρη.
Επίσης δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Χανιώτικα Νέα" στις 18-3-2011.
Stamatis Bassias
(Number 1 on the homepage of the Blog)
Born in the village Epanochori Selino in 1728. According to oral traditions transmitted from generation to generation but also the written evidence available, the call of Daskalogianni, tetheis chief syneparchioton and after further supported by some men from other provinces, ran to help. It should be noted that Stamatis Bassias not drop the thought of what the other captains of Sfakia other provinces and thus did not participate in the revolution. It was the only non Sfakianos leader, who took part in it. He participated in all the battles that occurred in Krapi, in Kallikrates, f Askifou Anopolis in Bath and elsewhere. In the battle but the Anopolis and fought together with the pallikaria kyklothike by the Turks. Then without flinch attacked with his sword against the Turks and broke the exclusion zone. Unfortunately, in that the raid was mortally wounded. The lads carried him to a nearby cave, where they died shortly after. Since the cave that was named in honor of "the bass in the cave. Some of the sources available, indicate that besieged with many of his men in a cave, fought back bravely and acted xifiris output fell heroically fighting with all his followers. On examination, however, the position and size of the cave, which we know today, but those given to valid historical sources, eg family notes General Chief Kostis. Basia found in OSI, and you mention the traditions, that are not killed with the beleaguered men of the cave. It is right that the siege was Anopolis and moved to the cave where he injured pethane.I location of the cave which died Stamatis Bassias close Anopolis and is in a ravine leading to the beach Sfakia vertigo.
Speech Kanakis Geronymaki at an event held on 12/10/2008 Anopolis Sfakia Sfakia by the Prefecture of Chania and family Bassias to commemorate Stamatis Bassia. The speech and other data published in the newspaper Seliniotika News on 10/16/2008 and 10/23/2008. Also, the speech was published in the newspapers "Race of Crete" on 10/31/2008 and "Haniotika News" on 23-3-2009.Eidikotera the Geronymakis Kanakis (which has been awarded for projects of the Athens Academy) wrote:
Stamatis Bassias not known as it deserves, and generally family offered Blood Bassios and valuable services to the liberation struggles of Crete. It should read the speech writer for the Basias in the Sfakia Anopoli 12/10/2008: "that there is in life we owe to our parents, but that apalamvanoume the benefits of freedom we owe to the heroes of our ancestors, in those who gave their lives and those who have taken up their lives to live freely we are their descendants. One of the heroes who came voluntarily into the fire and was aftothysiastike Stamatis Basias "the provost of Panochoriou (writes Papadopetrakis) for which we all came here today to give it tax memory, honor and gratitude. But even apart from the heroic Stamatis appropriate to briefly say a few for family Bassias. Bassias The industry is Kantanoleon with deeper roots Skordilis Sfakia .
1) First eponymous couch that we had in mind is Stamatis, the only non Sfakianos captain who took part in the Revolution Daskalogianni that came with the brave Seliniotes to synthysiastei with Sfakiots 1770.
2) Son of Stamatis Basia was Nicholas ediakrithike revolutions in 1821 - 1830, 1841, 1858.
2a) Son of Nicholas Bassia was Constantine who excelled in many revolutions, and was Chief of General Selino and always acted heroically and effectively.
2b), also son of Nicholas Bassia was Anthony ediakrithike as chieftain of the revolutions of 1858 and 1866 to 1869. Krapi injured in the 1867 and died from this wound.
2c) is also the son of Nicholas Basia was Manolis, who was a chieftain of the 1858 and 1866 to 1869.
2d) also Basia's son Nicholas was Theodore, a chieftain in the revolution of 1858.
3a) Son of Constantine Basia, chief of general Selino was Anthony who was a chieftain in the revolution of 1896 to 1897 and a battle etrafmatistike Paleochora.
3b) also son Constantine Basia was Nicholas, who led the provincial team in Selinioton Therisos revolution and in 1912 was elected to the Greek Parliament.
3c) is also the son of Constantine Basia was George, a chieftain in the revolution of 1896 to 1897.
4) Also son Constantine Bassia was Manolis who took part in the Revolution and was elected Therisos attorney, served as director of the prefecture of Chania and the German occupation was a member of the EEC Chania.
5th) Antonios Nikolaou Basias, professor of mathematics eskotothike in the war, as a reservist lieutenant. he was given posthumously the War Cross and the rank of captain.
5b) Constantine Nicholas Bassias was under German occupation leader of the guerrilla resistance group from 1941 to 1945.
But let us come to the Revolution of Daskalogianni where Stamatis Bassias gave his life it. One hundred years after the final victory of the Turks in Crete, the island's Christian population sighing beneath the tread of the most brutal conqueror. Teoctist The wall is called the White Mountains, the arid province of Sfakia and the martial character of Sfakia ekratousane away conquerors and the province was a separate geographic and one political unit. I never lived in Sfakia conqueror and never conquerors Resident services in this site. In the absence of state authority, the elders with the leaders of the province epsifizan own local laws. because it was the only part of Crete is not controlled by the occupier and the only place that was not enough to poison the enemy's eyes, was developed in Sfakia shipping and trade and was also there but the most barren and richest province, because at most do not pay until then Sfakia charatzia and Jeremy. But do not feel comfortable that Sfakians after their brothers in other Crete ypsistanto terrible torture and humiliation, after the bodies of the serfs edokimazan Agarinoi their guns and shooting ability. Those years lived with Anopolis Sfakia a great lord. Vlachantrouli son was, but because he knew many letters akougeto Daskalogiannis and I went by that name in the history of the revolution which was the instigator, organizer, leader and main sponsor. He 4 trikatarta ships and crossed the Mediterranean and Black seas. It was the owner of that era. He knew Italian, Russian, and a good level of Spanish. He saw that the groin Agarinoi Christians Islamized and lively men kill them and said that in the next few decades if not react dynamically will cease to exist in Crete national morale and national syneidisi.Stin Teriesti esynantithike Daskalogiannis in 1769 with Theodore and Alexius Orlov, the Russian admiral in the Mediterranean and urged him to stir up revolution in Crete and will have the full sympathy and stated that he speak on behalf of this empress Catherine the Great. was at war with Russia, Turkey since 1768 and wanted to cause distraction. Indeed, when his brother Paul Daskalogianni esynantise the Orlov Paros told him to hit the Cretan one by one cities and when you beat the Cretans from the mainland, will beat the Russian ships from the sea by the canons tous.Irthe Sfakia Daskalogiannis and said his thoughts and views, we all listened to with enthusiasm, except for uncle, the wise and perceptive Protopapas ."... Protopapas says his "Master, why are logiazeis? Will enslave Sfakia with what calculates. ANEN And learn the king, the army will be didome mache bear giving, like the Netherlands places. Charatzia To didome giving each year who do not pleronoun Jeremy? The Sfakians only. Ma says Daskalogiannis "The Moskovis agligora ships to each bepsei Choi enslaved Christians for Choi xemistepsei. And the counters Protopapas: "So that 'rthoun the dungeons and the Moskovis ftaxei can not anyway at home Sfakia Sfakia sit. Having not listened to the opinion of Protopapas, this first and best empike and battle. Daskaloyannis sent messengers to the other provinces of Crete, and asked their opinions and support them where the promised interest. Communicate with stakeholders foolishness, and the Benaki Mavromichalis and Captain of the Russian army came Papazoglou about it. He was optimistic Daskalogiannis his contacts and continuing in 1769 brought a ship loaded ammunition Sfakia ."... But They came again in the letters that Daskalogianni esikothin Maurice And the Rumeli And Mani. And he vganei writing apou'rthen over how the Greeks esikosan war with Sultan. apis And T-apodiavasen Choi asks the teacher, and they say the view of Mr 'why are house to catch. "And gets the answer:" But we're ready to imestan go to war, without suffering the island quickly to see ... "Eproparaskefazeto Daskalogiannis esygkentrone for war munitions and early April of 1770 ekatevike with the rebels in Krapi and updates the sultan :"... shuts Catches a script cot of the Sultan to revolutionize Turkey apou Crete upon it. And to raise the Turkey and the three castles apou earth would make war and gums will spoil ...". Began to limit the optimism Daskalogianni when he saw her absence but Crete was hoping to support Russia. Only Captain Stamatis bass from the Panochori Selino, this passionate and brave patriot, a brave Seliniotes, which even a few symplironountan Kisamites Kydwnians and came to an organized group to stand and synthysiastoune with Sfakiots. On the other neighboring provinces were isolated lads who fought bravely under the command Sfakia captains. It was still the Perodaskalos Spaniako by his brother James and a few other men. Aradena eskotothikane two Agiovasiliotes. Were male and Amari. Sfakians invade the neighboring provinces and kill Turks and eleilatousane properties ."... Ediagoumisan villages and make kelepiria, and get voy'gja sfachta and copper utensils and clothes. Diagoumizountai Turks, castles and those who carry epomeina villages in the lodgings closed ... "And the Sultan give orders:" T 'asker to chaziereftou to get down to Crete, to go out above in Sfakia not leave at home. parangernei And the pasha or the apou Seraskeris "Choi Oulu first of Sfakia strapped to Choi bring. Daskaloyannis they took their rebels and I went to Massage and stratopedepse and overlooks the sea to see the Russian fleet, one that never came. Having decided that there is the Russian fleet in egyrisane Krapi and there a few days to hit 15,000 Turkish troops while they were 2,000. resisted bravely but due to the predominance of the enemy, and when passed by the 6000 Turkish Dokaroporo fear that surrounded them, began to decline. Until you go to the Lang Katreas the Turks were dead and 800 70 rebels. echtypisan When the Turks and the part of Kallikrates I went from there to keep the defense Giorgakomarkos with Kallikratianous and Bourmpachostratis with half Asfendiotes. The other leader of Asfedioton, Nicholas Deligiannakis, emacheto from Xylodema the Daskalogianni In other Sfakian bairakia and Stamatis Basia and Seliniotes. Its Sfakians resisted desperately, but naturally recede slowly - slowly. Porolagko On Over, in Imbros defense kept two days. There eskotothikane 800 Turks and 300 rebels. But even thence fall and the Turks caught the coastal villages ."... Kaisin boys and seashore and Vouvadovraskades very bad shock Poor Comets. Saturday day eftaxasi STOU Front Gialos limits. The land and people of the dirges etremen ...". Then the Turks come out Anopolis in the heart of the revolution. Sfakians The lone supporters to brave Seliniotes, emachontan prostefontas and women. In just yet reached 6000 when Turkish anameichtikane with the rebels and fight with knives esynechistike. In this battle etrafmatistike heavy Stamatis Bassias men and transports him to a nearby cave in the canyon that flows into vertigo where she died. From there it sounds "of bass Spiliara . Eskotothikane and many of his men. For the death of Stamatis Basia J. Mourelos writes in History of Crete in the first volume, p. 160 and B. Psilakis in the History of Crete, vol III, p. 1433. Daskaloyannis after seeing that he had lost everything, to stop the carnage at the expense of Sfakia eparousiastike while the Pasha knew definitely that pethanei.Stin questioning Pasha said :"... the Daskalogianni The Sfakians giving, gave charatzia not tell me why are When the occasion and fell into the trap? "Replied :"... And though I'm Sfakia, Crete child I am, and I can see the suffering Christians chi hurts me. Because TS 'other Christians apou NIE STOU sultan no tea' do you tivotsi the world upon it. So I decided to lift the island and apou the Turks to elefteroso ...". On June 17, 1771 Daskalogianni flayed alive by the Turks, strip'd cut the flesh and threw and had a mirror in front and the said: "Did you see that your captain goes red?". Nikolaki His brother was led bound to watch the scene and the man could not bear such heroes and parafronise.Apo eklironomisame rights to live in freedom. Eklironomisame but required them remember and honor them. Ladies and gentlemen, the brief mention of our family Bassios please notice two oddities. First of Crete, but also external support promised in the revolution of Daskalogianni, but only the brave Stamatis bass, Seliniotes the brave dared to come here with synthysiastoune Sfakiots for elefteria.Defteron: The various encyclopedias meet 14 heroes Bassios. I do not often encounter this nationwide famous heroes from 14 families. Let's open the encyclopedia "New Structure "the word Basia, Volume 23, p. 88.
Note:
For action by Stamatis Basia referring to stories fid, rams, Psyllaki, family notes of Kostas. Basia (Gen. Chief Selino) in OSI, many encyclopedias (such as Great Greek Encyclopedia, STRUCTURE, etc), but also lots of articles in newspapers. Axiosimeiosto is that the cave died, was called by local residents, all these years since his death (about 240), with its name.
